سال های زیادی نیست که واژه های دیکتاتوری و استبداد در فرهنگ سیاسی جوامع مختلف رواج پیدا کرده است. شاید نهایتا ۲۰۰ سال است که سیاستمداران و روشنفکران در کشورهای غربی درگیر معانی این کلمات هستند. پیش از آن که دموکراسی به معنای امروزی اش به عنوان یک سیستم تشکیل حکومت برگزیده و اجرا شود، همه ی کشورها زیر نظر پادشاه و ملکه و امپراطور و امثالهم اداره می شدند و نظام سیاسی کل جهان، بر پایه ی دیکتاتوری (یا شبه دیکتاتوری) بود.
با ظهور و گسترش دموکراسی در قرن بیستم و چشیدن طعم شیرین آن در کشورهای توسعه یافته، حالا همه ی مردم آگاه در نقاط مختلف دنیا خواهان آن هستند و به هر طریقی با حکومت های دیکتاتوری خود مبارزه می کنند. هرچند در نهایت، دیکتاتور بعدی را با دیکتاتور قبلی روشن می کنند و گویی تقدیرشان (به تعبیر دقیق تر، فرهنگشان) همین است.
اغلب کشورهای آسیایی، روسیه و خاورمیانه و آفریقا سال های درازی است که فقط یک حاکم دارند و حتی اگر حق انتخاب هم داشته باشند باز هم همان دیکتاتور یا شبه دیکتاتور خودشان را انتخاب می کنند. از آن فراتر، همین چند سال پیش در مهد دموکراسی دنیا، ترامپی رئیس جمهور شد که تمام ویژگی های یک دیکتاتور مستبد را دارا بود.
کتاب در برابر استبداد
اخیرا با وجود شرایط ملتهب سیاسی و اجتماعی در کشور، رغبت به مطالعه ی کتاب های سیاسی در بین مردم به طرز چشمگیری افزایش پیدا کرده است. کتاب هایی درباره انواع حکومت ها و انقلاب ها و نحوه مواجهه با پدیده های اینچنینی. یکی از پرفروش ترین کتاب ها در این دوران، کتاب در برابر استبداد نوشته تیموتی اسنایدر با ترجمه بابک واحدی است که نشر گمان آن را سال ها پیش منتشر کرده و اخیرا به چاپ هشتم رسیده است.
این کتاب پس از به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا منتشر شده و نویسنده ی آمریکایی آن سعی کرده مردم این کشور را از خطرات استبداد آگاه کند تا در آینده در این ورطه گرفتار نشوند. با این حال، توصیه های او تا حد زیادی جهان شمول است و برای سایر ملت ها هم می تواند آموزنده و آگاهی بخش باشد.
اسنایدر در این کتاب به بیان روش های مقابله با استبداد می پردازد و مسیر درست و اشتباه را برای مخاطب خود روشن می کند. مهمترین نکته ای که او بر آن تاکید می کند، افزایش آگاهی و دانایی افراد جامعه ی تحت سلطه ی دیکتاتوری است و از آن طرف، مردم را از درگیر شدن با پروپاگاندا و اخبار و اطلاعات جعلی که آنها را از حقیقت دور می کند بر حذر می دارد.
کتاب در برابر استبداد ارزش مطالعه دارد؟
اسنایدر در کتاب جمع و جورش سعی کرده بطور خلاصه پیشنهادهایی را برای مردم درگیر استبداد و دیکتاتوری ارائه کند. اما در واقع شاید برخی توصیه های او برای ما در ایران خیلی قابل درک نباشد. به هرحال شرایط در هر کشوری متفاوت است و به نظر می رسد هدف نویسنده، تاکید بر جامعه ی آمریکایی بوده. با این همه، کتاب همچنان خواندنیست و روشنگری ها و نکاتی که بیان می کند براساس دانش سیاسی و تاریخیست و می تواند چراغ راهی هرچند کم سو برای علاقمندان به تغییرات سیاسی باشد.
